Slooples #3: Ontwerpproces

Het is weer tijd voor een update uit de serie over Slooplessen. Eerder verscheen deze al op de website van Cirkelstad. In de vorige post is gekeken naar factoren die ervoor zorgen dat bouwproducten moeilijk kunnen worden hergebruikt. In deze post wordt gedemonstreerd hoe ontwerpteams hun ontwerpproces kunnen inrichten op een manier die hergebruik in de toekomst wel mogelijk maakt!

De rol van ontwerpers

Door zo te ontwerpen dat hergebruik later financieel aantrekkelijker is dan sloop vergroot je als ontwerper de kans dat hergebruik plaatsvindt. Daarnaast vergroot je op die manier de restwaarde.

Er zijn twee manieren waarop ontwerpers de herbruikbaarheid en restwaarde kunnen verhogen:

  • 2e hands marktwaarde verhogen
  • Terugwinkosten verlagen
hergebruik is de moeite waard als: som

Dit zijn twee aspecten waarover slopers met hergebruikervaring waardevolle input kunnen leveren aan ontwerpteams. Voor de casus uit deze post is het gesprek aangegaan met RGS Sloopwerken.

RGS sloopwerken

Als trotse partner van Cirkelstad zet RGS zich graag in voor circulaire projecten. Zo wordt er bijvoorbeeld in Haarlem een 100% Circulair BouwLab opgebouwd uit tweedehands bouwdelen die in Almere door RGS zijn gedemonteerd. Tijdens het proces was er een intense samenwerking met verschillende partners. Hier kun je meer lezen over het project. Op basis van dit soort ervaringen deelt Robin Clement, commercieel manager, graag zijn kennis over herbruikbaarheid.

Casus: herbruikbare constructieve voorgevel

Als voorbeeld worden ontwerpkeuzes gedemonstreerd voor een constructieve voorgevel van een doorsnee tussenwoning. Voor het gemak worden er vijf standaard bouwmethodes als uitgangspunt gebruikt. Deze varianten zijn hieronder weergegeven.

In twee stappen wordt toegewerkt naar een optimaal ontwerp als het gaat om herbruikbaarheid en restwaarde. In de eerste stap wordt een materiaal gekozen. In de tweede stap wordt gekeken naar geschikte vormgeving en detaillering. In een extra (laatste) stap wordt de restwaarde van het ontwerp met een alternatieve optie vergeleken om de keuze voor herbruikbaarheid te onderbouwen. Voor stap 1 en 2 is het gesprek aangegaan met Robin van RGS.

Stap 1. Materialen kiezen

Op basis van Robin’s kennis wordt een keuze gemaakt voor een bouwsysteem als uitgangspunt voor de materialisatie van het ontwerp. Hierbij wordt per materiaal gekeken of het tweedehands marktwaarde heeft en of de verwerking (stortkosten) duur is in het geval dat hergebruik niet mogelijk is. Bij deze stap wordt nog niet naar het hergebruikproces (terugwinkosten) gekeken.

De onderstaande afbeelding geeft een indicatie van de tweedehands waarde (als aandeel van de nieuwprijs) van drie relevante materialen. Per materiaal is gekeken naar drie verwerkingsopties – gemengd afvoeren (laagwaardig), gescheiden afvoeren (geschikt voor recycling) en hergebruik. Op basis van het gesprek met RGS is ingeschat hoe waarschijnlijk de scenario’s zijn. De aangegeven restwaardes (als aandeel van nieuwprijs) zijn ingeschat op basis van data uit andere bronnen.

tweedehandswaarde % van nieuwprijs

Uit het overzicht komt naar voren dat kalkzandsteen hoogstwaarschijnlijk vooral kosten met zich meebrengt bij sloop en dat er een goede kans is dat hout juist (behoorlijk) wat oplevert als het wordt hergebruikt. Op basis van deze inzichten wordt hout gekozen als meest geschikt materiaal.

CLT en HSB blijven allebei over als optie. Robin geeft aan dat HSB-hout relatief eenvoudig tweedehands kan worden verkocht. Van CLT zijn amper praktijkvoorbeelden omdat het een nieuw product is. Er moet met andere experts worden gepraat om in kaart te brengen of er vraag is naar complete tweedehands CLT-elementen of dat het mogelijk is om deze elementen tot balken te verzagen. Dit is een onderzoek voor een andere keer. HSB wordt hier als uitgangspunt gekozen.

Stap 2. HSB-constructie uitwerken

Ook vormgeving en detaillering hebben een grote impact op de herbruikbaarheid en restwaarde. Een mooi tweedehands product wordt namelijk vaak niet hergebruikt als demontage veel werk kost ten opzichte van reguliere sloop. Met RGS is gesproken over obstakels die het terugwinnen van HSB-hout uit een doorsnee ontwerp duurder maken dan wellicht nodig is. Deze obstakels worden hieronder toegelicht aan de hand van het proces dat de sloper mogelijk moet doorlopen bij hergebruik.

Op basis van de obstakels die RGS tegenkomt bij het hergebruiken van HSB kan het ontwerp van de HSB-gevel worden geoptimaliseerd voor herbruikbaarheid en restwaarde. In de onderstaande afbeelding staan ideeën genoemd voor het verhelpen van de genoemde obstakels. Samenwerking met een heel bouwteam is nodig om dit soort ideeën uit te werken tot een haalbaar ontwerp.

Resultaat

Naast herbruikbaarheid en restwaarde zijn er natuurlijk veel andere ontwerpcriteria. Aanschafprijs, kwaliteit, energieprestatie en MKI-waardes zijn voorbeelden van criteria die waarschijnlijk leiden tot een ander optimum. De waarde van de herbruikbare variant wordt daarom in kaart gebracht om de vergelijking met andere opties mogelijk te maken.

Ter illustratie wordt het conceptontwerp uit stap 2 vergeleken met een kalkzandstenen voorgevel en minerale wol als isolatie. Volgens Robin is dit een combinatie die juist moeilijk hoogwaardig kan worden verwerkt. De onderstaande prent demonstreert het verschil in herbruikbaarheid en restwaarde. Voor deze stap is data uit verschillende bronnen gebruikt – de waardes zijn dus niet per se representatief voor de projecten van RGS. Daarnaast moet vernoemd worden dat de waardes slechts indicatief zijn – voor volwaardige projecten geldt een grondigere aanpak.

herbruikbaar hzb, kzc steenwol

Het punt van de bovenstaande afbeelding is dat het misschien voordeliger is om kalkzandsteen en minerale wol in te kopen maar dat dit duurder uitpakt als er ook gekeken wordt naar restwaarde. Aan het einde van de levensduur wordt er namelijk verdiend aan hout terwijl er wordt betaald voor kalkzandsteen. Dit kan een reden zijn voor een bouwteam om voor de HSB-gevel te kiezen!

Op een vergelijkbare manier kunnen bijvoorbeeld ook MKI-waardes in de afweging worden meegenomen. Deze schaduwkosten hangen ook af van de kans op hergebruik maar dat is een onderwerp voor een andere keer ;).

Doorlopend onderzoek

Deze blog is onderdeel van een onderzoek naar de herbruikbaarheid van bouwproducten. Dit onderzoek wordt financieel mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds en wordt door Cirkelstad ondersteund. Het doel is om een handvatten voor herbruikbaar ontwerpen te ontwikkelen en deze kennis te verspreiden. Deze, en de voorgaande, post demonstreren een aantal analytische tools. Het is de bedoeling dat toekomstige posts gaan over de toepassing van deze tools in praktijk. Net als altijd geldt dat suggesties in dank worden afgenomen.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *